مقاله بررسی رفتار درماني و تغيير اصلاح و رفتار

دسته بندي : علوم انسانی » روانشناسی و علوم تربیتی
مقاله بررسي رفتار درماني و تغيير اصلاح و رفتار در 32 صفحه ورد قابل ويرايش

فهرست

عنوان

صفحه

تاريخچه................................................................................................................................................... 1

مفاهيم بنيادي نظيرية رفتار درماني............................................................................................... 4

نظرية شخصيت..................................................................................................................................... 4

ماهيت انسان......................................................................................................................................... 5

مفهوم اضطراب و بيماري رواني....................................................................................................... 7

ماهيت رواندرماني در رفتار درماني................................................................................................. 8

فرآيند درمان......................................................................................................................................... 9

ارزيابي در رفتار درماني...................................................................................................................... 13

تكنيكهاي رفتار درماني.......................................................................................................................

روشها و فنون برخاسته از شرطي سازي پاسخگر....................................................................... 15

حساسيت زدايي منظم....................................................................................................................... 15

آموزش جرأت ورزي............................................................................................................................ 16

مواجهة تدريجي.................................................................................................................................... 18

غرقه سازي............................................................................................................................................. 18

انزجار درماني......................................................................................................................................... 20

روشها و فنون برخاسته از شرطي سازي كنشگر.........................................................................

روشهاي افزايش رفتارهاي مطلوب موجود.................................................................................... 21

روش تقويت مثبت............................................................................................................................... 21

روش تقويت منفي............................................................................................................................... 22

اقتصاد ژتوني.......................................................................................................................................... 23

قرارداد رفتاري....................................................................................................................................... 24

روشهاي ايجاد رفتارهاي تازه.............................................................................................................

روش شكل دهي رفتار........................................................................................................................ 25

روش زنجيره سازي رفتار................................................................................................................... 26

روشهاي كاهش و حذف رفتارهاي نامطلوب.................................................................................

روشهاي مثبت كاهش رفتار.............................................................................................................. 26

روشهاي منفي كاهش رفتار............................................................................................................... 28

كارآيي رفتاردرماني براي اختلال هاي ويژه ................................................................................ 30

فهرست منابع........................................................................................................................................ 34






رفتار درماني و تغيير و اصلاح رفتار

تاريخچه :تاريخچه به كارگيري رويكرد رفتاري را مي توان به سه بخش تقسيم كرد. جزء اصلي رويكرد رفتاري شرطي سازي كلاسيك يا شرطي سازي پاسخگو نام دارد كه بر پاية كارهاي پاولف (1940) و هال ( 1943) مبتني است (ساعتچي ، 1379) كاربرد اصلي شرطي سازي كلاسيك در روان درماني اصطلاحاً رفتار درماني ناميده مي شود (شفيع آبادي 1378) و پيگيري جريان رشد رفتار درماني و يا تاريخچه آن شبيه تعقيب رودخانه‌اي است با انشعابات فراوان كه از پايين به طرف سرمنشأ در حركت است . چون جريانهاي زيادي به اين رودخانه ملحق مي شوند. بعد از مدتي تشخيص اينكه كدام جريان اصلي رودخانه است مشكل مي شود ( كورسيني 1973، ترجمة شفيع آبادي 1378).ذيلا به چند مورد از اين جريانها اشاره شود.

يكي از اين جريانها انزجار درماني نام دارد. كانترويچ (1929) اغلب بعنوان اولين استفاده كننده از اين رويكرد مبتني بر يافته هاي آزمايشگاهي معروف است . او با بكارگيري مدل شرطي سازي متقابلي بيمار الكلي را درمان كرد. بدين ترتيب كه الكل را با شوك قوي الكتريكي همراه كرد و موجب ايجاد بازتابهاي امتناع بدني و تنفر از الكل شد (كورسيني ، 1973).

دومين جريان بوسيلة كساني شكل گرفت كه تلاش كردند تا سيستم هاي گسترده نظرية شخصيت و رواندرماني را در چارچوب نظرية يادگيري بيان كنند. برجسته ترين تلاشها در اين حيطه بوسيلة دولارد ميلر ( 1950) صورت گرفت (كورسيني ، 1973) آنها كه سعي كرده اند نظرية روانكاوي را در قالب واژه هاي يادگيري به كار گيرند معتقدند كه رفتار نوروتيك بريك كشمكش عاطفي ناآگاه مبتني است كه معمولا از دوران كودكي سرچشمه مي گيرد . به اعتقاد آنها كشمكشهاي روان نژندي به وسيلة والدين و در موقعيتهاي تغذيه ،آموزش نظافت ، آموزش جنسي و … آموزش داده مي شود و كودكان آن را فرا مي گيرند ( شفيع آبادي ، 1378).

جريان ديگري كه بنظر مي رسد بطور مستقيم به توسعه درمان مبتني بر نظرية يادگيري منجر شده است «نوروز تجربي » نام دارد. اين امر اولين بار بوسيلة بارلوف ( 1927) و در آزمايشات انجام شده بوسيلة وي بر روي سگها گزارش شده است كه در نتيجة ايجاد مشكل براي تمييز محركهاي شرطي آزار دهنده و خوشايند ، رفتارهاي عجيب و غريبي مانند امتناع از ورود به آزمايشگاه يا رفتارهاي تهاجمي در سگها بوجود آمد. ديگر روشهايي كه موجب بوجود آمدن رفتار آشفته مي شود عبارتند از : تاخير تقويت (گات،1944) ،تغيير سريع محركهاي شرطي منفي و مثبت (ليدل ،1934 ) . محرك آزار دهنده اي كه رفتار شرطي شده را متوقف مي كند ( ديمينك و ديگران ، 1939) و محرك آزار دهندة‌ كه به تنهايي بكار مي رود ( ولپي ، 1958) ؛ (ماير ، 1949) (كورسيني ، 1973).

چهارمين جرياني كه در تاريخچه رفتار درماني اهميت خاصي دارد ( به كار ولپي (1958) بر مي‌گردد كه با بكارگيري شيوه هاي شرطي سازي تقابلي يك رويكرد جديد به درمان ايجاد كرد. براساس شرطي سازي تقابلي ، ولپي سعي كرد پاسخ هايي را در انسان بيابد كه بتواند از آنها براي بازداري اضطراب استفاده كند . برهمين اساس استفاده از آرميدگي عميق براي جلوگيري از اضطراب مبناي حساسيت زدايي منظم شد ؛ استفاده از پاسخ هاي جسورانه براي جلوگيري اضطراب اجتماعي مبناي جرات آموزي شد و استفاده از انگيختگي جنسي براي جلوگيري از اضطراب مبناي رويكردهاي جديد به درمان جنسي شد ( پروچاسكا و نوركراس 1999، ترجمة‌سيد محمدي ؛ 1381).

دومين جزء رويكرد رفتاري ، شرطي شدن عامل ( كنش گر) نام دارد. اين جزء مبتني بر كارهاي اسكينر (1953) است و در مواردي كه آن را در عمل بكار مي گيريم به آن تغيير و اصلاح رفتار گفته مي شود (ساعتچي ، 1379) .اسكينر كه كارهايش بيشتر در زمينه قانون اثرثرندايك است . از مهمترين پيشروان رفتارگرايي است . او در سال 1930 پيش فرضيهايي را مطرح كرد كه تا چهل سال بعد افكارش را به خود مشغول داشت .اسكنير اصول شرطي شدن فعال ، يا وسيله اي را كه در قالب قانون اثرثرندايك مطرح شده بود توسعه داد و بارديگر براثرات پاسخ تاكيد كرد (شفيع آبادي ، 1378) .

سومين و تازه ترين جزء رويكرد رفتاري كه پيشينه و رهبري چندان روشني ندارد ، آن دسته از رفتارگراياني را معرفي مي كند كه بسيار مايل هستند براي ايجاد تغيير در رفتار از تبيين ها و فنون شناختي استفاده كنند. اين درمانگران كه به رفتارگرايان شناختي معروف هستند از روشهاي گوناگوني چون توقف فكر ، بازسازي شناختي ، و مسئله گشايي منظم استفاده مي كنند. البته مرز مشخصي براي متمايز كردن درمان شناختي – رفتاري از درمان شناختي وجود ندارد و اين تمايز در حقيقت نوعي تمايز نظري است ( پروچاسكا و نوركراس ، 1999؛ ترجمة‌ سيد محمدي ، 1381).

رفتار درماني كاربرد و اصول نظريه هاي يادگيري براي تغيير يا اصلاح رفتار است كه در اين بحث فقط نظريه هاي شرطي سازي كلاسيك ( پاولفي ) و شرطي سازي عامل ( اسكينري ) مدنظر خواهد

1) غرقه سازي :

غرقه سازي به تعدادي روش گفته مي شود كه هدف تمامي آنها ايجاد خاموشي به طور اجباري است . ويژگي مشترك همة‌اين روشها آن است كه شخص را براي مدتي نسبتا طولاني در معرض محرك ترس آور يا اضطرابزا (محرك شرطي) با شدت تمام قرار مي دهند. اما اين محرك درغياب محرك غيرشرطي ظاهر مي شود . همچنين در اين روشها تدابيري به كار مي روند كه شخص نتواند از موقعيت محرك اجتناب كند:يعني مجبور مي شود با محرك اضطرابزا كه با شدت تمام ارائه مي شود ، روبه رو گردد. بنابراي اصطلاح غرقه سازي را بايد براي آن دسته از اشكال رويارويي به كار برد كه هيجان شديد توليد مي كنند. اين رويارويي بامحرك اضطرابزا مي تواند بصورت واقعي باشد يا اينكه شخص آن را بطور خيالي تجسم كند از اين رو روشهاي غرقه سازي را مي توان به دو دسته غرقه سازي واقعي و غرقه سازي خيالي تقسيم كرد.

الف : غرقه سازي واقعي :

روش غرقه سازي واقعي هم براي درمان هراسها و هم براي درمان اختلالات وسواسي به كار مي رود. هرچند كه ما در اينجا غرقه سازي واقعي را بعنوان روش برخاسته از خاموشي پاسخگر (پاولفي ) به حساب آوريم . اما حقيقت امر اين است كه در اين روش تركيبي از خاموشي پاسخگر و خاموشي كنشگر دخالت دارد، چون يادگيري پاسخهاي اجتنابي آميزه اي از شرطي شدن كلاسيك و شرطي شدن كنشگر است كه در نظرية دو عاملي ماور به آن اشاره شده است .

ب : غرقه سازي خيالي يا تجسمي :

يكي از مشكلات روش غرقه سازي واقعي اين است كه در بعضي موارد، رويارويي مستقيم مراجع با محرك اضطرابزا به عوض اينكه ترس او را كاهش دهد ، موجب افزايش ترس مي شود. دراين روش از مراجع خواسته مي شود تا به عرض روبه رو شدن با محرك اضطراب آور بطور واقعي ، آن را در پيش خود بطور خيالي تجسم كند. مثلا به شخصي كه از مار مي ترسد گفته مي شود تصور كند ماري را از زمين بلند كرده به دست مي گيرد. مي بيند كه مار به دور دستش مي پيچد و به پشت آن دست مي كشد . عامل مهمي كه در كاربرد اين روش بايد مورد توجه قرار گيرد طول مدت تجسم محرك اضطراابزاست . چنانچه اين مدت خيلي كوتاه باشد . اضطراب به جاي كاهش يافتن افزايش مي يابد. پژوهشهاي انجام شده دراين باره نشان داده اند كه هر چه محرك اضطرابزا شديدتر باشد به همان نسبت جلسات درماني با روش غرقه سازي خيالي نيز بايد زيادتر باشند.

پ :غرقه سازي خيالي اغراق آميز:

اين تكنيك شباهت زيادي به غرقه سازي خيالي كه قبلا توضيح داده شد دارد. اما تفاوت اين دو روش در آن است كه در روش غرقه سازي خيالي از مراجع خواسته مي شود تا صحنه هاي واقعي مربوط به اضطراب را تجسم كند. در حالي كه در روش غرقه سازي خيالي اغراق آميز مراجع وادار مي شود تا صحنه هاي غيرواقعي را مجسم كند كه در آنها موقعيت ترس آور تاحد وحشتناكي اغراق آميز ، جلوه داده شده است . استامپفل ولويس (1967) كه روش غرقه سازي خيالي اغراق آميز را ابداع كرده اند آن را شكل خاصي از خاموشي پاسخگر مي‌دانند. در اين روش مراجع درحد بالايي از اضطراب نگه داشته مي شود تا اينكه يك كاهش خودبخودي در خواص اضطرابزايي صحنه هاي تخيلي ايجاد شود ( سيف ، 1378).

5)انزجار درماني :

انزجار درماني يا درمان اجتنابي به نوعي كاربرد اصل منع متقابل است به منظور از بين بردن عادات شرطي در زمينه تفكر و حركات . اين تكنيك همراه كردن يك محرك نامطبوع است با پاسخهاي ناسازگار و غيرعادي . انزجار درماني تكنيكي نيست كه حتما به منزله اولين انتخاب درمانگر مورد استفاده قرار گيرد. معمولا هنگامي كه نتوان مشكلي را با استفاده از تكنيكهاي ديگر حل كرد بايد به اين تكنيك متوسل شد ( شفيع آبادي ، 1378).

انزجاردرماني يكي از روشهاي درماني است كه عمدتا براي درمان الكليسم ، سيگار كشيدن اعتياد به مواد مخدر، انحرافات جنسي و پرخوري بكار مي رود. در درمان معتادان به الكل ، محركهاي تهوع آور بعنوان محرك آزاردهنده ارائه مي شود. در حاليكه براي اصلاح رفتار پرخوري محرك آزاردهنده ، بوهاي نامطبوع و در درمان انحرافات جنسي محرك آزار دهنده شوك برقي است ( سيف ، 1278).