مقاله بررسی بلوغ،تولدي ديگر

دسته بندي : علوم انسانی » روانشناسی و علوم تربیتی
مقاله بررسي بلوغ،تولدي ديگر در 24 صفحه ورد قابل ويرايش

مفهوم بلوغ را بطور كلي به منزله دوره‌اي از حيات انساني تلقي مي‌كنند كه «مرحله‌ بي‌فراري و نابساماني» است. مرحله اي از زندگي فرد كه در آن، اين نابساماني‌ها و آشفتگي‌ها اجتناب ناپذير است. اما واقعيت اين است كه اينگونه انديشيدن در مورد بلوغ اندكي افراطي و غيرقابل قبول مي‌‌باشد. چرا كه وقتي، كودك از محيط سرشار از آرامش، امنيت و محبت يك خانواده به حيات خويش ادامه مي‌دهد اين دورة آشفته و نابسامان را هم به خوبي و بدون هيچگونه نظم و اختلالي سپري خواهد كرد و پا به عرصه مرحله بعدي زندگي يعني دورة بزرگسالي خواهد گذاشت.

اما، با وجود اين، تغيير و تحولات رواني و جسماني مهمي در شخص روي مي‌دهد كه خواه ناخواه وي را از دورة كودكي و دورة بزرگسالي جدا مي‌سازد و او را در دوره‌اي مابين اين دو، قرار مي‌دهد كه همان «مرحلة بلوغ» است.

عده‌اي از روان‌شناسان، دورة نوجواني و بلوغ را به اعتباري دوران آشوب، طغيان و سركشي نام نهاده‌اند. منظور از ذكر اين واژه‌ها در مورد بلوغ، اين تصورنيست كه نوجوانان افرادي سركش و آشوبگر هستند بلكه نظر آنها در اين مورد به انقلاب دروني دوران بلوغ متوجه است و نه جنبه‌ ظاهري و خارجي آن. چرا كه در اين مرحله تغييرات فيزيولوژيكي با تغييراتي در رفتار توام بودن و نوجوانان در تطابق و سازش خويش با محيط دچار اشكال مي‌شود.


سن بلوغ

در اين كه سن بلوغ در چه زماني آغاز و در چه سني پايان مي‌گيرد اتفاق نظر وجود ندارد و بسيار دشوار است كه سن معيني براي شروع و پايان مرحلة بلوغ تعيين نمائيم، چرا كه در مرتبه اول علائم بلوغ گوناگون و متنوع است وديگر اينكه آغاز بلوغ به حسب ساختمان جسماني و وضعيت روحي و رواني افراد، متفاوت است. مسئله ديگري كه از اهميت خاصي برخوردار مي‌باشد اين تحقيقات دانشمندان اروپا و امريكا مويد اين نظر است كه سن بلوغ نوجوان امروز نسبت به زمان نوجواني پدران و مادران ما اندكي متفاوت است. بعبارت ديگر نسل كنوني زودتر از نسل‌هاي گذشته به مرحلة بلوغ مي‌رسد و اين زودرسي بلوغ، در شهرها، بويژه شهرهاي صنعتي و پرآشوب بارزتر به چشم مي‌خورد. علت اين امر شايد وضعيت خاص زندگي شهرنشيني جديد و محيط پرورشي نويني است كه نوجوانان نيز از آن بي‌بهره‌ نيستند. اين عوامل موثر عبارتند از: سينما، رسانه‌هاي گروهي شامل راديو، تلويزيون، مطبوعات، كتاب‌‌هاي ويژه كودكان و نوجوانان، بهبودي وضع تعليم و تربيت در بيشتر خانواده‌ها، وضع تغذيه‌ و بهداشت فردي و رواني مناسب‌تر نسبت به نسل‌هاي گذشته. كه تمام اين عوامل در اين زودرسي نسبت به گذشته بي‌تأثير نيستند.

تحولات فيزيكي (بدني)

شورع مرحله بلوغ در پسر و دختر با يك سري تغييرات بيولوژيك همراه است و يك تا دوسال قبل از آغاز دورة بلوغ، رشد عمومي بدن دچار تغييرات و دگرگونيهايي مي‌شود كه اين تحولات، مقدمات بلوغ را فراهم مي‌آورند كه اين مرحله «دوره پيش از بلوغ» ناميده مي‌شود.

پس از‌ آن طرح عمومي بدن در پسران و دختران دستخوش تحول ناگهاني مي‌شود كه اين تغييرات در پسرها بين سنين 15 – 11 سالگي و در دخترها بين سنين 12 – 9 سالگي ظهور مي‌نمايد. در پسرها، شانه‌ها پهن‌تر مي‌گردد، چربي اضافي دستها و پاها بتدريج ظهور مي‌يابد. رويش مو در پشت لبها‌ آغاز شده و بتدريج چانه و گونه‌ها را نيز دربرمي‌گيرد كه معمولا در سن 18 سالگي صورت نوجوان پسر كامل شده و به يك مرد جوان شبيه مي‌شود، در عين حال رويش مو در سينه و ديگر اندام نيز آغاز مي‌شود. صداي پسران نيز تغير مي‌:ند كه در آغاز اين تغيير، صدا دورگه شده و سپس بم مي‌‌گردد و تن صداي مردانه را به خود مي‌گيرد.

اما آنچه كه در اين رشد سريع جسماني قابل توجه مي باشد رشد استخوانهاي دستها و پاها است. حداكثر سرعت رشد استخواني در پسرها حدود سن 15 – 14 سالگي است و در اين هنگام، بويژه استخوانهاي پاها رشد بسيار سريع و چشمگيري دارند و پاها كشيده‌تر مي‌شوند و در نتيجه به نوجوان يك ظاهر ناموزون مي‌ بخشد، كه در اين حالت معمولا تمام نوجوانان در كارهايشان به گونه‌اي دچار عدم تعادل و بي‌مهارتي مي شوند. و همانگونه كه اشاره شد علت اين امر، رشد بيش از حد استخوانهاي بلند است كه در نتيجه دستها و پاها قدرت تطبيقي خود را از دست مي دهند.

در دخترها، بطور طبيعي، مرحله‌ بلوغ يك تا دوسال زودتر از جنس مخلفشان آغاز مي‌شود. در مرحله بلوغ دختران، آنچه در وهله نخست جلب توجه مي‌كند بزرگ شدن باسن، شكل گرفتن و كامل شدن پستان ها و سپس رويش مو در اعضاء مختلف آغاز مي‌گردد. صداي دخترها نيز اندكي دورگه مي‌شود ولي بم بودن صدا كه در پسرها ديده‌مي‌ شود در آنها به چشم نمي‌خورد و در نهايت، بتدريج شكل ظاهر دخترها يك هيأت زنانه به خود مي‌گيرد.

از نظر پزشكي، فعاليت عدد اندكرين‌(عدد داخلي) در اين مرحله بيش از دوران ديگر رشد مي‌شود و همين امر موجب تحولات ناگهاني در اندام نوجوانمي‌شود و مخصوصا اين فعاليت در غدد جنسي بارزتر ديده مي‌شود بطوري كه در اين هنگام ظهور نخستين علائم عادت ماهانه در دخترها و اولين احتلام شبانه در پسرها و رود بدون ترديد آنها به دوره حساس و پيچيده بلوغ اس. در ضمن بايد توجه داشت كه در بدن دخترها مقدار اندكي هورمون مردانه و در بدن پسرها مقداري هورمون زنانه توليد مي‌شود. هورمون مردانه‌ (تستوسترون) باعث مي شود كه بر روي پوست صورت اكثر دختران و پسران در دوره بلوغ، بثورات (جوش) جلدي ظاهر شود كه اصطلاحاً آنرا «جوش غرور» مي‌گويند.

از نظر رشد بدني لازم است بدانيم كه رشد جسماني در پسرها از سن 12سالگي آغاز و در سن 19 – 18 سالگي پايان مي گيرد و در دخترها رشد بدني از سن 9 سالگي شروع و در سن 17 – 16 سالگي خاتمه مي‌يابد.

نكته مهم اينكه قبل از آغاز مرحله بلوغ، پسرها از لحاظ رشد جسماني جلوتر از دخترها هستند. اما از هنگام شروع بلوغ، دخترها از نظر رشد بدني از پسرها جلوتر مي‌باشند و اين حالت رشد تا سن 14 سالگي در آنها ادامه مي‌يابد كه مجددا پسرها برتري رشد بدني خود را برجنس مخالف بدست آورده و تاپايان مرحله بلوغ، اين برتري را حفظ مي‌نمايند.

جالب است بدانيم كه بطور نسبي حداكثر سرعت رشد جسماني در پسرها 15 سالگي و در دخترها 12 سالگي است.

تحولات رواني دوره بلوغ

تعدادي از روانشناسان كه براين اعتقادند دوره بلوغ از سن 12 سالگي شروع و در سن 18 سالگي پايان مي‌گيرد. اين دوره را به سه مرحله تقسيم نموده‌اند و براي هريك از اين مراحل سه گانه ويژگيهاي نيز برشمرده‌اند:

الف- (14 – 12 ): از خصوصيت مهم اين مرحله ، ظهور روح اجتماعي، استقلال طلبي و گرايش به زندگي گروهي در نوجوانان است.

ب – (15 – 14سالگي): ويژگي‌ اختصاصي اين مرحله گرايش به جنس مخالف است.

ج – (18 – 15سالگي): در اين مرحله، تمايل به ايده‌آل پرستي و احساس عشق كامل نسبت به جنس مخالف بروز مي‌‌نمايد.

مي بينيم كه بلوغ، با مراحل قبلي رشد تفاوت اساسي و قابل توجهي دارد و بطور كلي، رشد رواني در دوره بلوغ در وهلة نخست رنگ جنسي و تناسلي دارد و در وهله دوم به شكل يك «بحران» نمايان مي‌شود و سرانجام به صورت يك دوره شكل گيري و ساخته شدن شخصيت درمي‌آيد.

نخستين اثري كه حاكي از تغيير و تحول روحيه نوجوان است بيداري عواطف و احساسات جنسي وي نسبت به جنس مخالف است كه در حدود 16 سالگي در پسرها و درخترها اندكي زودتر بوجود مي‌آيد.

در اين مرحله از رشد اين گرايش بتدريج روبه فزوني است، چرا كه فعاليت غدد تناسلي آغاز شده و نوجوان، بخوبي دريافته است كه با دوران قبلي حيات خود تفاوت فاحشي يافته است و به سبب بيداري اين احساس، تخيلات و رويا‌پردازي‌هاي مربوط به امور جنسي درمرحله بلوغ بسيار آشكار و بارز است.

زودرسي بلوغ

بلوغ زودرس پديده‌اي فيزولوژيك اس كه در هر جنس پسر و دختر ديده مي‌شود، همانگونه كه از نام آن برمي‌آيد، در اين حالت، فرد زودتر از همسالان خود علائم و آثار بلوغ را ظاهر مي سازد.

شايعترين بلوغ زودرسي 11 – 10 سالگي است و بطور كلي، ظهور علائم بلوغ، قبل از سن 10 سالگي در پسران و قبل از سن 8 سالگي در دخترها، زودرسي بلوغ قلمداد مي‌شود.

در زودرسي بلوع، فرد علائم بلوغ از زودتر از همسالان خود ظاهر مي‌سازد و اگر چه تمام علائم و نشانه‌هاي بلوغ كامل و طبيعي را ندارد ولي بطور چشمگيري مشخص مي‌‌گردد كه وي با افراد همسن خود تفاوت دارد و اين اختلاف، در اولين نگاه در رشد سريع جسماني اوديده مي‌شود بطوريكه شكل ظاهري طفل، همانند يك مرد يازن جوان مي‌گردد. اما آن تناسب ظاهري كه در اندام افراد جوان وجود دارد در آنها به چشم نمي‌خورد.

از مسائل مهمي كه پژوهش‌هاي علمي نشان مي‌دهند مسائل مربوط به هوش نوجواناني است كه مبتلا به بلوغ زودرس هستند. طبق آمارهاي ارائه شده از اين تحقيقات 75% اين افراد از نظر هوش، با افراد همسن خود تفاوتي ندارند. 15% آنها عليرغم برخورداري از هوش طبيعي از يك نوع ابلهي در كلام و رفتار خود برخوردارند و 10% آنها نيز از نظر اعمال هوش بسيار قوي مي‌باشند كه علت اين امر بدرستي مشخص نشده است.

عوامل پديد آورندة‌ بلوغ زودرس است كه مهمترين آنها عبارتند از:

الف: عوامل محيطي و تربيتي.

ب: اختلالات عدد داخلي و هورموني.

ج: بيماريهاي عصبي و بويژه وجود تومورهاي مغزي.

د: عوامل توارثي و ژنتيك.

نوجواني كه به بلوغ زودرس دچار شده است، به علت وضعيت خاص وراثتي و جسماني خود غالباً در يك حالت افسردگي و اضطراب بسر مي‌برد و عده‌اي از آنها نيز بيش از حد زود رنج و حساس مي‌شوند و به علت كم‌رويي و احساس خجالت از حضور در گروه همسالان كناره گيري كرده و بتدريج گوشه‌گير و منزوي مي‌شود.

بلوغ زودرس در دخترها شايعتر است، در دخترها نيز كم و بيش علائم بلوغ طبيعي ديده مي‌شود، عادت ماهانه‌ در آنها برقرار مي‌گردد ولي مانند بلوغ طبيعي منظم نيست. گاهي نيز در تعداد اندكي از دختران مبتلا به بلوغ زودرس عمل تخمك گذاري صورت مي‌گيرد كه امكان باروري و زايمان وجود دارد.

مي توان گفت بلوغ زودرس در واقع نوعي بيماري است و بروالدين دلسوز است كه با ديدن علائم از بلوغ زودرس در فرزند خود وي را به متخصص مربوطه ارجاع دهند تا براساس علت‌يابي به درمان آن اقدام نمايند. چرا كه سهل‌انگاري در شناخت نوجواني كه مبتلا به بلوغ زودرس است نه تنها خود آسيب مي‌بيند بلكه مي تواند خطراتي براي جامعه و خانواده خود داشته باشد. زيرا آنها معمولا زودانگيخت هستند، عصبانيت و پرخاشگري دارند كه گاهي كنترل خشم از عهده آنها خارج شده و اقدام به اعمال خشونت‌آميز مي‌كنند. و نيز ممكن است به علت انزوا و گوشه گيري به افسردگي شديد و پي‌آمدهاي ناگوار آن مبتلا شوند.

واضح است كه خطر، بويژه متوجه دختران است كه در صورت عدم تربيت صحيح و محيط نامساعد زندگي مورد استفاده‌هاي جنسي قرار مي‌گيرد.